Tlenoterapia w szpitalu - co warto wiedzieć, jak reagować

[Ogaruus]

Dlaczego tlenoterapia jest niewskazana w SLA

Leczenie tlenem, czyli tlenoterapia, jest celowa u chorych, u których występują trudności z wymianą gazową na skutek zmian chorobowych w płucach. Ich wynikiem jest spadek utlenowania krwi, która przepływa przez płuca i następnie dalej do tkanek na obwodzie. Taka sytuacja występuje w przebiegu ciężkich chorób płuc, na przykład w ostrym, ciężkim zapaleniu płuc czy w stanach przewlekłych w ciężkich postaciach przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP).

W SLA przyczyna niewydolności oddechowej nie leży w chorobie płuc, lecz w osłabieniu mięśni oddechowych. Dlatego leczenie niewydolności oddechowej w tym przypadku polega na wspomaganiu mięśni oddechowych i zwiększaniu objętości oddechowej. Zwiększenie stężenia tlenu w mieszaninie oddechowej jest celowe jedynie w przypadku leczenia powikłań płucnych, na przykład w czasie zapalenia płuc.

Przewlekłe podawanie tlenu w SLA w celu leczenia niewydolności oddechowej, zamiast terapii respiratorem, może mieć skutek nawet przeciwny do zamierzonego. W zaawansowanych postaciach SLA poziom CO2 we krwi jest zwykle przewlekle podwyższony. Prowadzi to do osłabienia wrażliwości ośrodka oddechowego, reagującego na zmiany poziomu dwutlenku węgla. Jego rolę w zakresie regulacji oddychania przejmuje ośrodek wrażliwy na poziom tlenu we krwi. Kiedy poziom tlenu we krwi spada, ośrodek jest pobudzany i chory oddycha szybciej i głębiej, aby zwiększyć wymianę gazową i utrzymać prawidłowe utlenowanie. Kiedy więc w tej sytuacji podamy tlen do oddychania, to jego poziom we krwi może wzrosnąć nawet ponad normę i będzie to sygnał dla ośrodka oddechowego, że oddychanie jest nadmierne. Ośrodek oddechowy zostanie więc ,,oszukany" nadmierną ilością tlenu i przestanie ,,popędzać" wentylację. Ilość i głębokość oddechów się zmniejszy, spadnie wentylacja minutowa i dojdzie do dalszego gromadzenia CO2. Poziom dwutlenku węgla może wzrosnąć tak wysoko, że spowoduje śpiączkę.

Tak więc tlenoterapia w SLA powinna być ostrożna, prowadzona w przypadkach uzasadnionych zmianami w płucach i praktycznie wyłącznie w warunkach szpitalnych.

Fragment poradnika dla chorych na SLA str. 85. Poradnik można pobrać tutaj https://mnd.pl/publikacje-i-poradniki/

[Salomea]

Różnica między niewydolnością oddechową restrykcyjną a obturacyjną

To dwie zupełnie inne sytuacje medyczne — i nie wolno ich mylić, bo błędne postępowanie może kosztować życie.

🔹 Niewydolność oddechowa restrykcyjna (np. w SLA, chorobach mięśni oddechowych, kifoskoliozie)

W tej postaci problem nie leży w płucach, tylko w mięśniach, które nie mają siły prawidłowo wentylować (czyli wymieniać powietrza).

Skutek: w pęcherzykach płucnych zostaje coraz więcej dwutlenku węgla (pCO₂ rośnie), a tlenu zaczyna brakować (pO₂ spada).

To tzw. hipowentylacja – pacjent oddycha ,,za słabo", nawet jeśli wygląda spokojnie.

Sam tlen NIE ROZWIĄZUJE problemu, bo nie usuwa CO₂ z organizmu.
Jeśli poda się tlen bez wentylacji (np. maską tlenową bez wsparcia oddechu), to dwutlenek węgla narasta jeszcze szybciej i może dojść do śpiączki hiperkapnicznej.

Jedynym skutecznym leczeniem jest wsparcie wentylacji (np. NIV, BiPAP lub respirator przez tracheostomię).
Tlen może być dodany, ale tylko razem z odpowiednią wentylacją i po kontroli gazometrii.

🔹 Niewydolność oddechowa obturacyjna (np. POChP, astma)

Tutaj mięśnie działają, ale powietrze ma problem z przepływem przez zwężone lub zapchane drogi oddechowe.

Pacjent nie może ,,wydmuchać" powietrza – powstaje tzw. pułapka powietrzna.

Wysokie stężenie tlenu może u takich chorych osłabić ich naturalny napęd do oddychania, dlatego stosuje się tlen w niskich stężeniach (kontrolowana tlenoterapia).

Leczenie polega głównie na rozszerzaniu oskrzeli, usuwaniu wydzieliny, leczeniu infekcji i ostrożnym dawkowaniu tlenu.

🔹 Najważniejsze w praktyce:

U pacjentów z chorobami neuronu ruchowego (jak SLA) absolutnie kluczowe jest badanie gazometryczne – tylko ono pokaże, czy wzrasta poziom CO₂.

Sama saturacja (SpO₂) nic nie mówi o tym, czy pacjent się wentyluje prawidłowo.

Tlen można podać dopiero po upewnieniu się, że nie ma hiperkapnii (czyli zbyt wysokiego CO₂) albo razem z urządzeniem wspomagającym oddychanie.

[Salomea]

KLUCZ – Jak rozmawiać z anestezjologiem w przypadku chorego z SLA podczas hospitalizacji / szczególnie na OIT / OIOM !!!

Nie używaj zdań typu ,,proszę nie podawać tlenu", "w internecie napisali, że tlen zabije".
To nie działa. Budzi opór.
Anestezjolog musi usłyszeć język, który uruchamia jego wiedzę kliniczną.
Mów tak:
,,Proszę o wykonanie gazometrii i podanie wartości ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla – pCO₂."
To jest klucz diagnostyczny.
To zdanie automatycznie ,,przełącza" myślenie lekarza na właściwy tor – z modelu obturacyjnego (hipoksja → tlen) na restrykcyjny (hipowentylacja → hiperkapnia → wentylacja).
Jeśli lekarz usłyszy ,,gazometria" i ,,pCO₂", wie, że:
pacjent nie wymaga natlenienia, tylko odprowadzenia CO₂,
tlen sam nie rozwiązuje problemu i może pogłębić hiperkapnię,
właściwym postępowaniem jest NIV / BiPAP, a nie maska tlenowa.

Jedno zdanie KLUCZ :
,,Proszę o wynik gazometrii i wartość pCO₂."

[Salomea]

ZALECENIE LEKARSKIE – DOTYCZĄCE POSTĘPOWANIA W PRZYPADKU NIEWYDOLNOŚCI ODDECHOWEJ U PACJENTA Z SLA

Imię i nazwisko pacjenta: .................................................
PESEL: .................................................
Rozpoznanie: stwardnienie zanikowe boczne (SLA)
Lekarz prowadzący: .................................................
Nr PWZ: .................................................
Data: .................................................
I. STAN KLINICZNY
U pacjentów z rozpoznaniem stwardnienia zanikowego bocznego (SLA) występuje restrykcyjna niewydolność oddechowa spowodowana postępującym osłabieniem mięśni oddechowych.
Dominującym zaburzeniem jest hipowentylacja z narastającą hiperkapnią (zwiększone stężenie CO₂ we krwi tętniczej), która prowadzi do kwasicy oddechowej, zaburzeń świadomości i zatrzymania krążenia.
Podanie czystego tlenu (FiO₂ 1,0) lub tlenoterapii biernej bez równoczesnego wsparcia wentylacyjnego (NIV, respirator, ambu z PEEP) może prowadzić do pogłębienia hipowentylacji i dalszego wzrostu prężności CO₂ (hiperkapnii), co skutkuje gwałtownym pogorszeniem stanu klinicznego, utratą przytomności lub zgonem.
W przebiegu restrykcyjnej niewydolności oddechowej tlen nie koryguje przyczyny zaburzenia, a jedynie maskuje objawy hipowentylacji, co opóźnia wdrożenie właściwej interwencji – wsparcia wentylacyjnego.
II. ZALECENIE
W przypadku wystąpienia niewydolności oddechowej u pacjenta z SLA:

    Bezwzględnie zabrania się stosowania tlenoterapii biernej (maską, cewnikiem donosowym, workiem Ambu bez wentylacji wspomaganej).
    Wskazane jest niezwłoczne zastosowanie wentylacji nieinwazyjnej (NIV) lub, w warunkach szpitalnych, wentylacji mechanicznej z kontrolą objętości oddechowej i dodatnim ciśnieniem końcowowydechowym (PEEP).
    W każdej sytuacji interwencji medycznej (SOR, ZRM, izba przyjęć) niniejsze zalecenie należy traktować jako obowiązujące postanowienie lekarza prowadzącego pacjenta.
    Zignorowanie niniejszego zalecenia i podanie czystego tlenu bez wsparcia wentylacyjnego stanowi działanie sprzeczne z aktualną wiedzą medyczną i może skutkować odpowiedzialnością zawodową, cywilną i karną osoby podejmującej taki zabieg.

III. PODSTAWA PRAWNA

    Art. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. 2023 poz. 1516):
    Lekarz ma obowiązek wykonywać zawód zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością.
    Art. 31 ust. 1–3 tejże ustawy:
    Lekarz udziela pacjentowi informacji o stanie zdrowia, a pacjent ma prawo wyrazić zgodę lub odmowę na proponowane świadczenie.
    Art. 2 Kodeksu Etyki Lekarskiej:
    Najwyższym nakazem etycznym lekarza jest dobro chorego oraz ochrona życia i zdrowia.
    Art. 8 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U. 2020 poz. 849):
    Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych udzielanych z należytą starannością, zgodnie z zasadami etyki zawodowej i należytą starannością.
    Art. 9 i 16 ww. ustawy:
    Pacjent ma prawo do pełnej informacji oraz do wyrażenia zgody lub odmowy świadczeń medycznych.

IV. CHARAKTER PRAWNY DOKUMENTU
Niniejsze zalecenie stanowi indywidualne stanowisko lekarza prowadzącego pacjenta i jest integralną częścią jego dokumentacji medycznej.
Lekarz udzielający świadczeń temu pacjentowi jest zobowiązany do respektowania niniejszych zaleceń zgodnie z art. 4 uozl i art. 8 uopp.
Zaniechanie ich stosowania stanowi naruszenie prawa pacjenta do świadczeń zgodnych z aktualną wiedzą medyczną i może skutkować odpowiedzialnością zawodową i prawną.
Podpis lekarza: .................................................
Pieczęć imienna

(Dokument opracowany pro bono na potrzeby pacjentów z rozpoznaniem SLA. Zalecenie oparte na aktualnej wiedzy medycznej i obowiązujących przepisach prawa.)

[RILU]

OGARUUS jesteś niesamowitą moderatorką
Cieszę ,że po tylu latach jesteś . Wsparcie to było i jest w twoim sercu oraz umyśle celem.