Dlaczego w SLA gazometria w dzień może być „w normie” mimo niewydolności ?

[Salomea]

Dlaczego w SLA gazometria w dzień może być ,,w normie", a mimo to występuje nocna niewydolność oddechowa i kompensacja nerkowa?

W chorobach nerwowo-mięśniowych, takich jak SLA, osłabienie mięśni oddechowych zwykle zaczyna się w sposób podstępny. Najczęściej pierwsze zaburzenia pojawiają się w nocy. W dzień pacjent może oddychać wystarczająco dobrze, aby wyniki gazometrii wyglądały prawidłowo, ale w nocy występuje hipowentylacja, której nie widać na badaniach robionych rano lub w ciągu dnia.
Mechanizm jest prosty.

    W nocy dochodzi do spłycenia i zwolnienia oddechu. Mięśnie oddechowe pracują słabiej niż w dzień, a u osób z chorobami neuronu ruchowego rezerwa oddechowa jest już ograniczona.
    Z powodu tej nocnej hipowentylacji organizm nie usuwa prawidłowo dwutlenku węgla. CO₂ stopniowo narasta. To zjawisko nazywa się nocną hiperkapnią.
    Jeśli przez wiele nocy z rzędu CO₂ podnosi się ponad normę, organizm uruchamia mechanizm kompensacyjny. Nerki zaczynają zatrzymywać wodorowęglany (HCO₃⁻). Wodorowęglany mają wyrównywać zakwaszający wpływ CO₂.
    W efekcie w dziennej gazometrii można widzieć:
    – pCO₂ jeszcze w normie lub na górnej granicy,
    – pH lekko przesunięte w stronę zasadową,
    – HCO₃⁻ na górnej granicy normy albo podwyższone.
    Te wartości nie oznaczają, że wszystko jest prawidłowe. Oznaczają, że nerki pracują za nocny układ oddechowy.
    Ten stan może trwać długo, a pacjent w dzień funkcjonuje pozornie stabilnie. Jednak niewydolność oddechowa postępuje i w pewnym momencie dzienne badania również zaczynają się pogarszać.
    Im dłużej utrzymuje się nocna hipowentylacja, tym większe obciążenie dla nerek, serca i całego organizmu. Objawy często są niespecyficzne: poranna senność, bóle głowy, trudne wybudzanie się, suchość w ustach, nudności, osłabienie.

Podsumowanie:
Dzienna gazometria może wyglądać poprawnie, mimo że w nocy występuje poważna hipowentylacja. Jedynym wiarygodnym sposobem potwierdzenia problemu jest gazometria pobrana wczesnym rankiem lub monitorowanie nocne CO₂ (kapnografia, badania snu). Podwyższone lub ,,z granicy" HCO₃⁻ jest sygnałem, że nerki kompensują przewlekły nocny wzrost CO₂.

Kompensacja nerkowa to mechanizm, w którym nerki próbują wyrównać problem z oddychaniem.
Jeśli organizm przez kilka godzin (np. nocą) zatrzymuje zbyt dużo CO₂, krew staje się bardziej kwaśna. Nerki reagują na to w jeden sposób: zaczynają zatrzymywać więcej wodorowęglanów (HCO₃⁻). Wodorowęglany działają jak ,,bufor zasadowy" – neutralizują nadmiar kwasu powstały przez CO₂.

Jeśli wodorowęglany rosną, to znaczy, że problem z wentylacją trwa od dłuższego czasu, zwykle tygodni lub miesięcy.

W chorobach nerwowo-mięśniowych występuje bardzo charakterystyczny paradoks, o którym praktycznie nikt nie pisze.
Pierwotny problem to kwasica oddechowa, czyli wzrost CO₂ spowodowany zbyt płytkim oddychaniem (najczęściej w nocy). Jednak jeśli ten stan trwa dłużej, organizm uruchamia mechanizm obronny. Nerki zaczynają zatrzymywać wodorowęglany, żeby zneutralizować zakwaszenie krwi. Efekt tego działania to wtórna zasadowica metaboliczna.
Czyli mamy jednocześnie:
– przyczynę: kwasica oddechowa (z powodu narastającego CO₂),
– reakcję: kompensacyjna zasadowica metaboliczna (z powodu wzrostu HCO₃⁻).
Ten układ maskuje problem. W dziennej gazometrii pH może wyglądać ,,ładnie", a nawet być lekko zasadowe, mimo że nocą pacjent ma realną niewydolność oddechową. Wodorowęglany są śladem po tym przewlekłym przeciążeniu układu oddechowego i próbą jego wyrównania przez nerki.
To właśnie ten paradoks:
kwasica oddechowa prowadzi do kompensacyjnej zasadowicy metabolicznej, która może dawać pozornie prawidłowe lub ,,zbyt dobre" pH w dziennych wynikach.